Του Χρήστου Πιλάλη
Βρισκόμαστε σε μια εποχή που το φαινόμενο των εκπαιδευτικών ανισοτήτων στην Ελλάδα είναι πολύ έντονο και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα συνδέεται ευθέως με τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες.
Η δε απομάκρυνση ολοένα περισσότερων μαθητών από την εκπαιδευτική διαδικασία (σχολική διαρροή), εδώ και πολλά χρόνια, χτυπάει το καμπανάκι στους νεοφιλελεύθερους κυβερνώντες των Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ για την ανάγκη άσκησης μακροχρόνιων και σταθερών αντισταθμιστικών πολιτικών υπέρ των πιο αδικημένων κοινωνικών στρωμάτων.
Μια τέτοια πολιτική είναι αυτή των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ) την οποία η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με την Άννα Διαμαντοπούλου νομοθέτησε με τον νόμο 3879/2010. Νομοθέτησε χωρίς να διαθέτει μια μελέτη περί της δυνατότητας εφαρμογής του θεσμού στην ελληνική εκπαίδευση, όχι ως πιστής αντιγραφής μιας πολιτικής από μια διαφορετική εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα στην ελληνική, αλλά με τη μορφή μιας γόνιμης και δημιουργικής προσαρμογής του θεσμού στα ελληνικά δεδομένα.
Η απουσία πολιτικής αντίληψης και για τις ΖΕΠ φάνηκε και στη συνοπτική αναφορά τους σε μόνο δυο παραγράφους στον Ν. 3879/2010, με τις οποίες εξουσιοδοτείται ο υπουργός Παιδείας να αποφασίσει μελλοντικά για όλες τις ρυθμίσεις και λειτουργίες τους, για τις οποίες τίποτα συγκεκριμένο δεν περιλαμβάνει ο νόμος.
H συνέχεια: Στις 14.10.2011 με Υπουργική Απόφαση εντάχθηκαν στις ΖΕΠ περίπου 1.000 Δημοτικά Σχολεία, που με βάση τον νόμο βρίσκονται σε υποβαθμισμένες κοινωνικοοικονομικά και μορφωτικά περιοχές, στοχεύοντας στην ομαλή ένταξη των μαθητών τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Και πριν από δυο μήνες ο υπουργός Παιδείας εκφωνώντας στη Βουλή τις κυβερνητικές προγραμματικές δηλώσεις επισήμανε ότι θα ενισχυθούν οι ΖΕΠ.
Η διεθνής εμπειρία
Η πολιτική των ΖΕΠ εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1982 με στόχο τη μείωση της επίδρασης των κοινωνικών ανισοτήτων στη σχολική επιτυχία των μαθητών. Τα αποτελέσματα από την 30ετή εφαρμογή τους στη Γαλλία είναι πολύ θετικά. Όπως διαβάζουμε και σε σχετική έρευνα της ΟΛΜΕ οι αρχές πάνω στις οποίες οι Γάλλοι στήριξαν την καινούργια τότε πολιτική ήταν οι εξής:
♦ Η κοινωνική καταγωγή αποτελεί ισχυρό καθοριστικό στοιχείο της σχολικής επιτυχίας των παιδιών.
♦ Η συγκέντρωση οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά μη προνομιούχων πληθυσμών σε μερικές συνοικίες ή σχολεία αυξάνει ακόμη περισσότερο την εκπαιδευτική ανισότητα.
♦ Το σύστημα μπορεί και πρέπει να αντισταθμίσει αυτήν την ανισότητα παρέχοντας μια προτεραιότητα τόσον όσον αφορά τα μέσα (να δοθούν περισσότερα σε όσους έχουν λιγότερα) όσο και σε ό,τι αφορά τη φροντίδα (πχ. κατάρτιση, projects).
♦ Αυτή η πολιτική θα φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα μόνο αν καθοδηγείται «από πολύ κοντά» με τρόπο ώστε τα projects (μέθοδος εργασίας που στηρίζεται στη βιωματική και συνεργατική προσέγγιση της γνώσης) και οι δράσεις να βασίζονται σε μια διάγνωση των ιδιαιτέρων αναγκών. Κατά συνέπεια η οριοθέτηση των ζωνών, η κατανομή των πόρων και η μελέτη των prοjects καθορίζονται σε περιφερειακό και όχι σε εθνικό επίπεδο.
Έπειτα από 13 χρόνια εφαρμογής των ΖΕΠ, το 1996, οι Γάλλοι δημοσίευσαν μια αναλυτική εθνική μελέτη του Παρατηρητηρίου των Ζωνών Προτεραιότητας, με πολλά συμπεράσματα και εισηγήσεις για τον θεσμό. Θα δούμε μόνο μερικά συμπεράσματα από αυτά και σε σχέση με τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα:
1. Η μελέτη επιβεβαίωσε την ανάγκη μιας πολιτικής εκπαιδευτικής προτεραιότητας στις περιοχές όπου η δημόσια επιμέλεια είναι απούσα από τις ιδιαίτερες υποχρεώσεις της για τους μαθητές των μειονεκτούντων κοινωνικών κατηγοριών.
2. Οι εκπαιδευτικοί των ΖΕΠ ασκούν το επάγγελμά τους σε συνθήκες πιο δύσκολες από αλλού. Γι’ αυτό πρέπει να δέχονται μια ιδιαίτερα πυκνή και ποιοτική στήριξη, να έχουν προτεραιότητα στη συνεχή επιμόρφωση και να σταθεροποιούνται στη σχολική μονάδα.
3. Οι οικονομικοί πόροι που διαθέτει η κυβέρνηση για την Παιδεία θα πρέπει να διοχετεύονται κατά προτεραιότητα στις ΖΕΠ.
4. Η γεωγραφική παγίωση της εκπαιδευτικής προτεραιότητας είναι σημαντική γιατί το σχολείο «επιφορτίζεται» με τα προβλήματα του περιβάλλοντος του και το περιβάλλον «επιφορτίζεται» με τα προβλήματα του σχολείου.
5. Πρέπει να στηριχθεί ιδιαίτερα η προσχολική αγωγή στις περιοχές αυτές.
6. Οι ΖΕΠ που συχνά είναι τόποι παιδαγωγικών νεωτερισμών, πρέπει να είναι προνομιακοί τόποι για τον πειραματισμό, σε σύνδεση με την παιδαγωγική έρευνα και να στηρίζονται από βοηθητικά κέντρα.
7. Δεν πρέπει να υπάρχουν ολιγωρίες του συστήματος στις ΖΕΠ, δεν πρέπει να υπάρχουν κενές θέσεις που καλύπτονται από αναπληρωτές.
8. Πρέπει να στηρίζεται ιδιαίτερα η πολιτισμική δημιουργικότητα και η σωματική έκφραση με πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες.
9. Αυτό που απαιτείται για τις ΖΕΠ υπάρχει ήδη (αναφέρονται πάντα στη Γαλλία!): είναι το καλύτερο για το σημερινό σχολείο. Πρέπει το καλύτερο του σχολείου να εξασφαλίζεται σε προτεραιότητα για τους μαθητές που γνωρίζουν τώρα το χειρότερο και για τους οποίους δεν θα ανεχθούμε καμιά ολιγωρία του συστήματος.
Ποια από αυτά θα στηρίξουν;
Δεδομένου ότι μελέτη για την ελληνική εφαρμογή του μέτρου δεν υπάρχει, παρά μόνο η διεθνής εμπειρία σε Γαλλία, αλλά και Κύπρο και Βρετανία, ποια από όλα αυτά που αναδεικνύει η μακρόχρονη εμπειρία των Γάλλων θα υλοποιηθούν στο σημερινό ελληνικό σχολείο μιας ΖΕΠ;
♦ Θα δοθεί σήμερα από Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ που έχουν διαλύσει το σύνολο της εκπαίδευσης, προτεραιότητα σε μαθητές μειονεκτούντων κοινωνικών κατηγοριών; Από αυτούς που πριν από κάθε άλλη αντιλαϊκή πολιτική τους στην εκπαίδευση έχουν αποδυναμώσει κάθε αντισταθμιστικό μέτρο όπως τα Προγράμματα Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης, Εκπαιδευτικής ένταξης παλιννοστούντων / μεταναστών, Ενισχυτικής Διδασκαλίας;
♦ Θα στηρίξουν ιδιαίτερα κάποιους εκπαιδευτικούς, όταν για όλους ανεξαιρέτως μεθοδεύουν την αβεβαιότητα, την επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας με αμοιβές πείνας;
♦ Θα διοχετεύσει η σημερινή κυβέρνηση κατά προτεραιότητα χρήματα στις ΖΕΠ, όταν η μόνη λογική που γνωρίζει είναι της μηδενικής χρηματοδότησης για τα κοινωνικά αγαθά;
♦ Θα στηρίξει η κυβέρνηση αυτή την προσχολική αγωγή με τις δεκάδες χιλιάδες των παιδιών να μένουν σήμερα απέξω; Θα συνδέσουν τις ΖΕΠ με την παιδαγωγική έρευνα, αυτοί που έχουν ξεχάσει τι θα πει έρευνα γι’ αυτό και δεν τη χρηματοδοτούν; ♦ Θα στηρίξουν οι υποταγμένες στους δανειστές δυνάμεις ιδιαίτερα τον πολιτισμό και την άθληση στα σχολεία;
♦ Θα υπάρξει γεωγραφική παγίωση των ΖΕΠ όταν η υλοποίησή τους στηρίζεται στο βραχυχρόνιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΣΠΑ;
Όταν αυτό λήξει, τι θα γίνει;
Αναδημοσίευση:topontiki.gr
Βρισκόμαστε σε μια εποχή που το φαινόμενο των εκπαιδευτικών ανισοτήτων στην Ελλάδα είναι πολύ έντονο και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση. Όλες οι έρευνες δείχνουν ότι σε μεγάλο βαθμό το πρόβλημα συνδέεται ευθέως με τις κοινωνικοοικονομικές ανισότητες.
Η δε απομάκρυνση ολοένα περισσότερων μαθητών από την εκπαιδευτική διαδικασία (σχολική διαρροή), εδώ και πολλά χρόνια, χτυπάει το καμπανάκι στους νεοφιλελεύθερους κυβερνώντες των Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ΔΗΜΑΡ για την ανάγκη άσκησης μακροχρόνιων και σταθερών αντισταθμιστικών πολιτικών υπέρ των πιο αδικημένων κοινωνικών στρωμάτων.
Μια τέτοια πολιτική είναι αυτή των Ζωνών Εκπαιδευτικής Προτεραιότητας (ΖΕΠ) την οποία η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με την Άννα Διαμαντοπούλου νομοθέτησε με τον νόμο 3879/2010. Νομοθέτησε χωρίς να διαθέτει μια μελέτη περί της δυνατότητας εφαρμογής του θεσμού στην ελληνική εκπαίδευση, όχι ως πιστής αντιγραφής μιας πολιτικής από μια διαφορετική εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα στην ελληνική, αλλά με τη μορφή μιας γόνιμης και δημιουργικής προσαρμογής του θεσμού στα ελληνικά δεδομένα.
Η απουσία πολιτικής αντίληψης και για τις ΖΕΠ φάνηκε και στη συνοπτική αναφορά τους σε μόνο δυο παραγράφους στον Ν. 3879/2010, με τις οποίες εξουσιοδοτείται ο υπουργός Παιδείας να αποφασίσει μελλοντικά για όλες τις ρυθμίσεις και λειτουργίες τους, για τις οποίες τίποτα συγκεκριμένο δεν περιλαμβάνει ο νόμος.
H συνέχεια: Στις 14.10.2011 με Υπουργική Απόφαση εντάχθηκαν στις ΖΕΠ περίπου 1.000 Δημοτικά Σχολεία, που με βάση τον νόμο βρίσκονται σε υποβαθμισμένες κοινωνικοοικονομικά και μορφωτικά περιοχές, στοχεύοντας στην ομαλή ένταξη των μαθητών τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Και πριν από δυο μήνες ο υπουργός Παιδείας εκφωνώντας στη Βουλή τις κυβερνητικές προγραμματικές δηλώσεις επισήμανε ότι θα ενισχυθούν οι ΖΕΠ.
Η διεθνής εμπειρία
Η πολιτική των ΖΕΠ εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1982 με στόχο τη μείωση της επίδρασης των κοινωνικών ανισοτήτων στη σχολική επιτυχία των μαθητών. Τα αποτελέσματα από την 30ετή εφαρμογή τους στη Γαλλία είναι πολύ θετικά. Όπως διαβάζουμε και σε σχετική έρευνα της ΟΛΜΕ οι αρχές πάνω στις οποίες οι Γάλλοι στήριξαν την καινούργια τότε πολιτική ήταν οι εξής:
♦ Η κοινωνική καταγωγή αποτελεί ισχυρό καθοριστικό στοιχείο της σχολικής επιτυχίας των παιδιών.
♦ Η συγκέντρωση οικονομικά, κοινωνικά και πολιτισμικά μη προνομιούχων πληθυσμών σε μερικές συνοικίες ή σχολεία αυξάνει ακόμη περισσότερο την εκπαιδευτική ανισότητα.
♦ Το σύστημα μπορεί και πρέπει να αντισταθμίσει αυτήν την ανισότητα παρέχοντας μια προτεραιότητα τόσον όσον αφορά τα μέσα (να δοθούν περισσότερα σε όσους έχουν λιγότερα) όσο και σε ό,τι αφορά τη φροντίδα (πχ. κατάρτιση, projects).
♦ Αυτή η πολιτική θα φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα μόνο αν καθοδηγείται «από πολύ κοντά» με τρόπο ώστε τα projects (μέθοδος εργασίας που στηρίζεται στη βιωματική και συνεργατική προσέγγιση της γνώσης) και οι δράσεις να βασίζονται σε μια διάγνωση των ιδιαιτέρων αναγκών. Κατά συνέπεια η οριοθέτηση των ζωνών, η κατανομή των πόρων και η μελέτη των prοjects καθορίζονται σε περιφερειακό και όχι σε εθνικό επίπεδο.
Έπειτα από 13 χρόνια εφαρμογής των ΖΕΠ, το 1996, οι Γάλλοι δημοσίευσαν μια αναλυτική εθνική μελέτη του Παρατηρητηρίου των Ζωνών Προτεραιότητας, με πολλά συμπεράσματα και εισηγήσεις για τον θεσμό. Θα δούμε μόνο μερικά συμπεράσματα από αυτά και σε σχέση με τη σημερινή ελληνική πραγματικότητα:
1. Η μελέτη επιβεβαίωσε την ανάγκη μιας πολιτικής εκπαιδευτικής προτεραιότητας στις περιοχές όπου η δημόσια επιμέλεια είναι απούσα από τις ιδιαίτερες υποχρεώσεις της για τους μαθητές των μειονεκτούντων κοινωνικών κατηγοριών.
2. Οι εκπαιδευτικοί των ΖΕΠ ασκούν το επάγγελμά τους σε συνθήκες πιο δύσκολες από αλλού. Γι’ αυτό πρέπει να δέχονται μια ιδιαίτερα πυκνή και ποιοτική στήριξη, να έχουν προτεραιότητα στη συνεχή επιμόρφωση και να σταθεροποιούνται στη σχολική μονάδα.
3. Οι οικονομικοί πόροι που διαθέτει η κυβέρνηση για την Παιδεία θα πρέπει να διοχετεύονται κατά προτεραιότητα στις ΖΕΠ.
4. Η γεωγραφική παγίωση της εκπαιδευτικής προτεραιότητας είναι σημαντική γιατί το σχολείο «επιφορτίζεται» με τα προβλήματα του περιβάλλοντος του και το περιβάλλον «επιφορτίζεται» με τα προβλήματα του σχολείου.
5. Πρέπει να στηριχθεί ιδιαίτερα η προσχολική αγωγή στις περιοχές αυτές.
6. Οι ΖΕΠ που συχνά είναι τόποι παιδαγωγικών νεωτερισμών, πρέπει να είναι προνομιακοί τόποι για τον πειραματισμό, σε σύνδεση με την παιδαγωγική έρευνα και να στηρίζονται από βοηθητικά κέντρα.
7. Δεν πρέπει να υπάρχουν ολιγωρίες του συστήματος στις ΖΕΠ, δεν πρέπει να υπάρχουν κενές θέσεις που καλύπτονται από αναπληρωτές.
8. Πρέπει να στηρίζεται ιδιαίτερα η πολιτισμική δημιουργικότητα και η σωματική έκφραση με πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες.
9. Αυτό που απαιτείται για τις ΖΕΠ υπάρχει ήδη (αναφέρονται πάντα στη Γαλλία!): είναι το καλύτερο για το σημερινό σχολείο. Πρέπει το καλύτερο του σχολείου να εξασφαλίζεται σε προτεραιότητα για τους μαθητές που γνωρίζουν τώρα το χειρότερο και για τους οποίους δεν θα ανεχθούμε καμιά ολιγωρία του συστήματος.
Ποια από αυτά θα στηρίξουν;
Δεδομένου ότι μελέτη για την ελληνική εφαρμογή του μέτρου δεν υπάρχει, παρά μόνο η διεθνής εμπειρία σε Γαλλία, αλλά και Κύπρο και Βρετανία, ποια από όλα αυτά που αναδεικνύει η μακρόχρονη εμπειρία των Γάλλων θα υλοποιηθούν στο σημερινό ελληνικό σχολείο μιας ΖΕΠ;
♦ Θα δοθεί σήμερα από Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ, ΔΗΜΑΡ που έχουν διαλύσει το σύνολο της εκπαίδευσης, προτεραιότητα σε μαθητές μειονεκτούντων κοινωνικών κατηγοριών; Από αυτούς που πριν από κάθε άλλη αντιλαϊκή πολιτική τους στην εκπαίδευση έχουν αποδυναμώσει κάθε αντισταθμιστικό μέτρο όπως τα Προγράμματα Πρόσθετης Διδακτικής Στήριξης, Εκπαιδευτικής ένταξης παλιννοστούντων / μεταναστών, Ενισχυτικής Διδασκαλίας;
♦ Θα στηρίξουν ιδιαίτερα κάποιους εκπαιδευτικούς, όταν για όλους ανεξαιρέτως μεθοδεύουν την αβεβαιότητα, την επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας με αμοιβές πείνας;
♦ Θα διοχετεύσει η σημερινή κυβέρνηση κατά προτεραιότητα χρήματα στις ΖΕΠ, όταν η μόνη λογική που γνωρίζει είναι της μηδενικής χρηματοδότησης για τα κοινωνικά αγαθά;
♦ Θα στηρίξει η κυβέρνηση αυτή την προσχολική αγωγή με τις δεκάδες χιλιάδες των παιδιών να μένουν σήμερα απέξω; Θα συνδέσουν τις ΖΕΠ με την παιδαγωγική έρευνα, αυτοί που έχουν ξεχάσει τι θα πει έρευνα γι’ αυτό και δεν τη χρηματοδοτούν; ♦ Θα στηρίξουν οι υποταγμένες στους δανειστές δυνάμεις ιδιαίτερα τον πολιτισμό και την άθληση στα σχολεία;
♦ Θα υπάρξει γεωγραφική παγίωση των ΖΕΠ όταν η υλοποίησή τους στηρίζεται στο βραχυχρόνιο ευρωπαϊκό πρόγραμμα ΕΣΠΑ;
Όταν αυτό λήξει, τι θα γίνει;
Αναδημοσίευση:topontiki.gr
